zolatrler dk maliyetle depremin kuvvetini te bire indiriyor

Orta Dou Teknik niversitesi (ODT) naat Mhendislii Fakltesi retim yesi Prof. Dr. Uurhan Akyz, AA muhabirine, Trkiye'nin, dnyadaki en aktif deprem kuaklarndan birinde yer aldn syledi.

lkedeki yerleim alanlarnn yzde 95'ine yakn ksmnn deprem riskiyle kar karya olduunu ifade eden Akyz, yllardr meydana gelen depremler ve sonrasnda yaplan incelemeler neticesinde, yaplarn deprem davranlar hakknda olduka fazla bilgi birikimi olutuunu dile getirdi.

Akyz, Trkiye gibi deprem kuanda yer alan Japonya'nn, ok byk blmnn dalk olduuna ve yerleim yeri sknts nedeniyle mecburen fay hatt geen noktalara da yap ina edildiine dikkati ekerek, u deerlendirmede bulundu:

"Byle bir durumda yaplmas gereken, depreme nceden hazrlkl olmak. Bunu yapabilmek iin de deprem riskini tayin edebilmeniz lazm. Yeter ki riskleri doru tayin edin, risklere kar yeterli derecede nlem aln ve can gvenliini salayn. Japonya bunu nasl yapyor? Deprem izolatrleri, deprem snmleyicileri, perde duvarlardan oluan sistemler ve bunlarn haricinde konvansiyonel klasik inaat yntemleriyle binay depreme kar dayankl tasarlyorlar."

- ZEMN VE KLM KOULLARI ZOLATRLERN KURULUMU N NEML

Deprem izolatrleri hakknda bilgi veren Akyz, deprem kuvvetinin, yap sal izleme sistemleri ile tespit edilebilerek, ivme cinsinden llebildiini anlatt.

Deprem izolatrlerinin alma ilkelerini rneklendiren Akyz, unlar kaydetti:

"ABD'de 1994 ylnda meydana gelen Northridge depreminden nce, blgede deprem izolatr kullanlarak ina edilen bir hastanede yap sal izleme sistemi de vard. Northridge depreminden sonra yap sal izleme sisteminden alnan kaytlar incelendiinde, hastanede izolatrn hemen stnde depremin ivme deerinin te birine dt grld. Yani deprem yapya 100 tonla deil de 30 tonla yk aktard. Depremin kuvvetini te bire indirebilen deprem izolatrleri zemin, iklim ve evrenin uygun olduu her yap iin deerlendirilebilir."

Akyz, deprem izolatrlerinin risklerine de deinerek ehirlerin tepelik blgelerine ina edilecek yksek binalara ynelik rzgar yknn, neredeyse deprem ykyle eit hale gelebileceinin altn izdi.

Akyz, u ifadeleri kulland:

"Yapy ina ederken, deprem izolatrleri koydunuz ve binay glendirdiniz. Deprem meydana geldiinde yapnzda herhangi bir hasar olmamasn bekliyorsunuz ancak rzgarl havalarda da deprem izolatrleri devreye girebilir ve o srada yap saa sola 20-30 santim gidip gelebilir. Bu, yapya bir zarar vermez fakat rzgar, depremden daha fazla grlen bir doa olay ve her rzgarda yapnn sallanmas pek de konforlu olmaz. O nedenle izolatrler depremin kuvvetini azaltr ancak, her zemin ve iklim iin uygun zm olmayabilir."

Bina ina edilirken veya sonradan da yapya entegre edilen deprem izolatrlerinin maliyetine de deinen Akyz, sz konusu sistemin toplam maliyette hastane projelerinde yzde 2-3, yaplarda ise yaklak yzde 5-10 civarnda arta neden olabileceini dile getirdi.

- DEPREM SNMLEYC SSTEMLER

Yaplar depremin etkilerine kar koruyan bir baka sistem olan snmleyiciler hakknda da konuan Akyz, deprem snmleyicilerin, izolatrlere gre sonradan yapya entegre edilmesinin daha kolay olduuna dikkati ekti.

Akyz, "Deprem snmleyici sistemler, zemin ile yapnn taban arasna esnek enerji snmleyici elemanlar yerletirerek, zeminden yapya aktarlan deprem kuvvetlerinin azaltlmasna, sismik enerji ve hareketlerini absorbe etmesine yardmc olur. zolatrlere gre daha uygun fiyatl olan snmleyiciler, yerli imkanlarla da retilebiliyor." dedi.

Rayl temel sisteminin de dnyada yaygn olarak kullanldn bildiren Akyz, bu teknolojide yaplarn raylarn zerine ina edildiini ve binalarn deprem esnasnda yer kabuundan bamsz olarak ray zerinde hareket ettiini syledi.

Yaplarn temeline kauuk tamponlar koyularak, deprem esnasnda titremesi ve eilmesi yerine yatay sallanmasn salayan rayl temel sisteminde, bina iskeletinde hidrolik teller kullanlarak ykma engel olunduunu belirten Akyz, duvarlarn i ksmlarnda yer alan boluklara metal plakalar yerletirildiini ve bylece yapnn ayn esnada hareket ettiini dile getirdi.

Akyz, bina altndaki zemin suyu seviyesinin drlmesinin de deprem srasnda ar kmeleri engelleyecek bir tedbir olduuna deindi.

- "DEPREM YNETMELMZ, JAPONYA'NIN YNETMELNDEN DAHA KATI"

Depremlerden sa kmann sadece zemine uygun salam yaplar ina etmekle mmkn olmadnn altn izen Akyz, bu alanda hazrlanan ynetmeliklerin ve denetimlerin de ok nemli olduunu vurgulad. Trkiye Bina Deprem Ynetmelii'nin, depremle yaamay ona uygun yaplar tasarlayarak renen Japonya'nn bu konudaki ynetmeliinden daha kat olduuna dikkati eken Akyz, "Ynetmelik, yaplar salam yapmak ve can gvenliini salamak iin btn teknik detaylar veriyor. Burada sorun ynetmelikten ziyade teknik detaylarn uygulanmasnda." diye konutu.

Aktif deprem kuaklarndan yer alan lkelerin, bu duruma "deprem ncesi", "deprem an" ve "deprem sonras" planlaryla hazrlkl olmas gerektiine iaret eden Akyz, "Trkiye'de ka insan, oturduu veya alt yerdeki toplanma alanlarnn yerini biliyor? Depremden nce de binalarmz glendirmeyi konumalydk ve uygulamalydk. Bu ihmal binlerce canmza mal oldu." deerlendirmesinde bulundu.